Ο Δεύτερος Θάνατος του Κεμάλ

(του Νίκου Γεωργιάδη)

Κανείς δεν θα μπορούσε να φανταστεί πως ο μικρός Μουσταφά που σε τρυφερή ηλικία ερωτεύτηκε μία χριστιανή πιτσιρίκα από τον Λαγκαδά, γιος ενός ταπεινού Οθωμανού αλβανικής καταγωγής και μιας γυναίκας με όμορφα μάτια από την Ανατολία, θα κατάφερνε να ισοπεδώσει το σουλτανάτο και να ιδρύσει την Τουρκία μετά από την καθολική ήττα της Πύλης στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο ίδιος, ετοιμοθάνατος με νεφρική ανεπάρκεια, ξαπλωμένος στο κρεβάτι του στο παλάτι του Ντολμά Μπαχτσέ, δεν θα μπορούσε να προβλέψει πως ένας λαϊκός ισλαμιστής ταπεινής καταγωγής, κάποιος άσημος Ερντογάν (το γεράκι), θα έφερνε τα πάνω κάτω εκτοπίζοντας αυτόν τον Κεμάλ (σημαίνει «ώριμος» στα αραβικά) Ατατούρκ (στα τουρκικά «Πατέρας των Τούρκων») από την ιδεολογική κυριαρχία της σύγχρονης Τουρκίας.

Το 1924 ο Κεμάλ κήρυσσε το τέλος του χαλιφάτου. Το 2010 κάποιος Αχμέτ Νταβούτογλου, δεξί χέρι του Ερντογάν, επιχειρεί τη διακριτική ανασύσταση του οθωμανισμού με τη λιγότερο διακριτική θεωρία του «Στρατηγικού βάθους». 

Το τέλος των «άλλοθι»

Σεπτέμβριος του 2010 και η κοινωνία της Τουρκίας προκρίνει σε δημοψήφισμα το δρόμο που οδηγεί νομοτελειακά, αργά ή λιγότερο αργά, στο θεσμικό εκτοπισμό του κεμαλικού κράτους από τον ανώτερο κύκλο εξουσίας. Δικαιοσύνη, στρατός, εκπαίδευση, οι τρεις πυλώνες του κεμαλισμού και απόλυτο καταφύγιο του «βαθέος κράτους», αλλάζουν με τη σφραγίδα του 58% των Τούρκων πολιτών. Ο Ταγίπ Ερντογάν, ποδοσφαιριστής της Φενέρ Μπακτσέ που πουλούσε σιμίτια για να κερδίσει το ψωμί του, αποτελειώνει τους πολιτικούς εχθρούς του και αναλαμβάνει ακέραια την ευθύνη να οδηγήσει τη χώρα του στον κόσμο των σύγχρονων δημοκρατιών. Η ευθύνη για το θεσμικό μέλλον της χώρας, τη συνταγματική αναθεώρηση του Συντάγματος του δικτάτορα Εβρέν που βρίσκεται σε ισχύ, την αποκατάσταση των δικαιωμάτων των μειονοτήτων, τον πραγματικό σεβασμό της ανεξιθρησκίας, την απελευθέρωση του καθεστώτος των δικαιωμάτων των εργαζομένων, την κατάργηση των διαταγμάτων που εκφάσισαν την τουρκική κοινωνία, για όλες αυτές τις θεσμικές μεταρρυθμίσεις ο Ερντογάν θα δώσει λόγο στην ιστορία της χώρας του και στην κοινωνία που τον επέλεξε να τις υλοποιήσει.

Στον 21ο αιώνα μέσω… Ισλάμ

Τυπικά οι επόμενες βουλευτικές εκλογές θα διεξαχθούν τον Ιούνιο του 2011, αλλά τίποτε δεν εμποδίζει τον Ερντογάν να τις προκηρύξει νωρίτερα. Το σχέδιό του είναι γνωστό. Θα επιχειρήσει την εγκαθίδρυση μιας προεδρικού τύπου δημοκρατίας με την εκχώρηση πολιτικών αρμοδιοτήτων στην προεδρία. Στόχος ο θεσμικός εκμηδενισμός του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας, το μάντρωμα των στρατηγών-πασάδων στα στρατόπεδά τους, η υπαγωγή των οικονομικών δραστηριοτήτων του στρατού στους κανόνες της αγοράς. Οι στρατηγοί δεν διαθέτουν απλά εξουσία και γαλόνια. Σε συνάρτηση με το δικαστικό κατεστημένο, ο στρατός ήταν σε θέση να ελέγχει το σύστημα. Σε συνδυασμό με τις μυστικές υπηρεσίες ήταν σε θέση να ελέγχει το λαθρεμπόριο, από τα τσιγάρα και τα ανταλλακτικά οχημάτων έως τη διακίνηση ινδικής κάνναβης, την παραγωγή και διακίνηση οπίου, τη διακίνηση ηρωίνης. Αυτό το θεσμικό και διεφθαρμένο κατεστημένο υπέστη την καταλυτική ήττα της Κυριακής. Η αποσύνθεση αυτού του σώματος θα κρατήσει καιρό. Θα σπαράσσει από τον επιθανάτιο ρόγχο, θα απειλεί και θα επιχειρήσει να αντιδράσει. 

Η εκδίκηση του Ικονίου

Οι κερκίδες ήταν γεμάτες στο νεόδμητο παλατάκι του μπάσκετ, στον παραλιακό δρόμο από το Κουμ Καπί στο αεροδρόμιο της Πόλης. Κορίτσια χωρίς μαντίλες, κυρίες με ξανθές αποχρώσεις, νεολαία, άνδρες και γυναίκες με μπλουζάκια από γνωστές μάρκες. Στο Mundobasket δεν προσήλθαν οι Τούρκοι του Ερντογάν, οι Karaturk (μαύροι Τούρκοι), όπως αποκαλούνται. Το κλειστό στάδιο γέμισε με τους Beyaz Turk (τους λευκούς Τούρκους), την απόλυτη μειοψηφία δηλαδή. Πρόκειται για το εκλογικό σώμα στο οποίο στηρίχθηκε και στηρίζεται το «βαθύ κράτος». Ζουν στην Πόλη, στα παράλια, στη Σμύρνη και την Αττάλεια, κυριαρχούν στην Προύσα, κατοικούν στο κέντρο της Άγκυρας. Από αυτούς προέρχεται η επάνδρωση της γραφειοκρατίας, της δικαιοσύνης, του στρατού. Από την ελίτ των λευκότουρκων προέρχονται τα μεγάλα επιχειρηματικά τζάκια, οι πολιτικοί του «βαθέος κράτους», οι υψηλόβαθμοι εκπαιδευτικοί. Η Τουρκία του «ατατουρκισμού» κυβερνήθηκε για δεκαετίες από το 5% του 5% του πληθυσμού. Από το 5%, δηλαδή, της ελίτ των Λευκότουρκων. Οι εξελίξεις λοιπόν καταγράφουν την εκδίκηση των καταφρονεμένων του Ισλάμ από το Ικόνιο, την Καισάρεια, την Ούρφα, την Τραπεζούντα, το Καρς, το Ερζερούμ και το Βαν. Αυτό που οι Οθωμανοί ονόμαζαν Ανατολία, όπου οι Σελτζούκοι έχτισαν την κυριαρχία τους και όπου οι Οσμανλήδες ξεκίνησαν την αυτοκρατορία τους. Αυτή την Τουρκία της επαρχίας και της παράδοσης, του ισλαμισμού και του εθνωτικού συντηρητισμού, αλλά και της δίψας για διέξοδο, φέρνει στην επιφάνεια ο Ερντογάν. Για τη Δύση αυτή η επιλογή αποτελεί απειλή και ενδεχομένως για μια μερίδα αυτού του κόσμου να είναι. Άλλωστε ο Ερντογάν λειτουργεί ως πείραμα, ως κυματοθραύστης εκτόνωσης εντός του φανατικού Ισλάμ της Κεντρικής Ασίας και του αραβικού κόσμου. Για την πλειοψηφία, όμως, των Τούρκων αυτό το εγχείρημα αποτελεί ελπίδα και με το δίκιο τους. Για τη δική μας πλευρά του Αιγαίου, για την Ελλάδα, η αλλαγή αυτή αποτελεί πρόκληση πνευματικής και διπλωματικής διαύγειας και κυρίως σηματοδοτεί την αρχή του τέλους των κλισέ. Η Τουρκία αλλάζει. Η Ελλάδα πασχίζει να λυτρωθεί από το τραύμα του 1922, χωρίς πάντα να τα καταφέρνει. 

  

Πηγή: Athens Voice, 14.09.2010