Η οικονομική κρίση στα κράτη-μέλη του «οργανισμού οικονομικής συνεργασίας και ανάπτυξης» (ΟΟΣΑ) έπληξε με ιδιαίτερη σφοδρότητα την Ισπανία. Παρ' όλα αυτά τα τραύματα της χώρας είναι ταυτόχρονα επιπόλαια και ιάσιμα.
Μετά από δεκαετίες οικονομικής άνθησης, το ισπανικό μοντέλο διεθνοποίησης της οικονομίας της ξέμεινε από καύσιμα. Ο συνδυασμός βιομηχανικής ανάπτυξης, φτηνού τουρισμού και οικοδομής, επέτρεψε στη χώρα να πετύχει ανεπανάληπτους ρυθμούς ανάπτυξης. Όμως, αυτές οι ατμομηχανές της οικονομίας έπαψαν πια να λειτουργούν. Αυτό εξηγείται εν μέρει από το ότι εμφανίστηκαν κι άλλες χώρες που ξεκίνησαν τις δικές τους, παρόμοιες ατμομηχανές -και προσφέρουν πλέον φτηνότερες διακοπές και εργατική δύναμη.
Τα τελευταία τριάντα χρόνια η Ισπανία γνώρισε οικονομική ανάπτυξη ανάλογη με τις πιο πετυχημένες αναδυόμενες οικονομίες, σαν τη Νότιο Κορέα και τη Σιγκαπούρη.
Σύμφωνα με τα επίσημα κριτήρια που δημοσιεύει ετησίως η «παγκόσμια τράπεζα», έως και το 1976 ακόμα η Ισπανία θεωρείτο αναπτυσσόμενη χώρα. Στη συνέχεια όμως, προς κατάπληξη των γειτόνων της, η Ισπανία κατόρθωσε να μετατραπεί σε μια αναπτυγμένη και ρωμαλέα οικονομία.
Η επιτυχία μας αυτή οφείλεται στην τύχη και τη σκληρή δουλειά -πρώτα μέσω της ανάπτυξης των οικονομικών μας δεσμών με την Ευρώπη, στη συνέχεια πέραν του Ατλαντικού. Σήμερα η Ισπανία συγκαταλέγεται στις πλουσιότερες οικονομίες του κόσμου και στα πιο αξιοσέβαστα κράτη-μέλη του ΟΟΣΑ.
Την περασμένη δεκαπενταετία, η Ισπανία κατόρθωσε επίσης να αναπτύξει επιχειρήσεις παγκοσμίου βεληνεκούς, ηγήτορες στους κλάδους τους. Από μια μικρή πόλη δίπλα στην Κορούνια, στο βορειοδυτικό απώτατο άκρο της χώρας ξεπήδησε ένα παγκόσμιος κολοσσός της υφαντουργίας -η «ίντιτεξ». Μια εταιρεία που θριάμβευσε και καινοτόμησε σε έναν τομέα που όλοι οι ειδήμονες και οι οικονομολόγοι προεξοφλούσαν πως δεν είχε πια μέλλον στην Ισπανία.
Παγκοσμίου φήμης βιομηχανικές και χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις άνθισαν στο Μπιλμπάο, τη Μαδρίτη, το Σαταντέρ και τη Σεβίλλη. Ισπανικές επιχειρήσεις διακρίθηκαν παγκοσμίως στις τηλεπικοινωνίες, όλες τις νέες τεχνολογίες, αλλά και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ), τα δημόσια έργα, τον τραπεζικό τομέα.
Οπότε, πριν αρχίσουμε να απογοητευόμαστε για το πόσο άσχημα πάει η Ισπανία, ας ρίξουμε μια ματιά στα πολλά επιτεύγματα που πετύχαμε οι Ισπανοί. Εκεί ίσως να βρίσκεται το κλειδί για ένα νέο λαμπρό μέλλον ευημερίας.
Η επιτυχημένη αυτή πορεία της Ισπανίας πιστώνεται σε μια εκλεκτή γενιά πολιτικών και αποτελεσματικών στελεχών επιχειρήσεων, επιχειρηματιών και σχεδιαστών στρατηγικής, πολλοί από τους οποίους, σταδιοδρομούν σήμερα στην Ευρώπη, αλλά και πέραν του Ατλαντικού.
Μια σειρά από ξένες πολυεθνικές επιχειρήσεις στελεχώνονται πλέον από μέλη αυτής της διασποράς Ισπανών στελεχών διεθνούς επιπέδου, που τους βρίσκουμε σε εταιρείες σαν τη «νεστλέ», τη «ξτράτα», τη «χόλκιμ» και τη SGS στην Ελβετία· τη «βολκσβάγκεν» στη Γερμανία· τη «σεκιούριτας» και την «άσα αλμπόι» στη Σουηδία· την «πεζό», τη «σνάιντερ ελέκτρικ», την «όλστομ» την «ντανόν», τη «σοσιετέ ζενεράλ», την «αλκατέλ λουσέν», τη «σανοφί αβέντις», την «χαβάς» και την «καρφούρ» στη Γαλλία· και την «ιντέλ», την «μάστερ καρντ», την «κραφτ», την «μπλακστόουν», την «μπλάκροκ», την «άπαξ πάρτνερς», την «περμίρα», την «Τζ. Π. Μόργκαν», την «πφίτζερ», τη «μάικροσοφτ» και την «κόντακ» στις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Σε αυτό τον κατάλογο θα μπορούσαμε να προσθέσουμε πολλές ακόμα αναδυόμενες εταιρείες, σαν την πολυεθνική «σέμεξ», που διαθέτει πολυάριθμους Ισπανούς στις κορυφαίες διευθυντικές θέσεις. Ο σχετικός κατάλογος είναι μακρύς.
Αυτά τα επιτεύγματα είναι σημαντικά. Εξίσου σημαντικές όμως είναι οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε, μερικές από τις οποίες εκκρεμούν ήδη επί αρκετό καιρό. Είμαστε πλέον αναγκασμένοι να ανατοποθετηθούμε στο διεθνή οικονομικό χάρτη.
Προκειμένου να σταθεροποιήσει την οικονομία της, που αντιμετωπίζει έλλειμμα ρευστότητας, η Ισπανία καλείται να μειώσει τα σημερινά της κρατικά ελλείμματα μέσω της αύξησης των εξαγωγών (η εναλλακτική λύση, η περαιτέρω μείωση της εγχώριας κατανάλωσης, θα τροφοδοτούσε τον κύκλο της ύφεσης και της ανεργίας). Αλλά αυτή η τόνωση της εξαγωγικής δραστηριότητας δεν είναι εύκολη υπόθεση, καθώς η Ισπανία δεν μπορεί πλέον, όπως στο παρελθόν, να αυξομειώνει κατά βούληση την ισοτιμία του νομίσματός της.
Για να δει κανείς πώς θα μπορούσε η Ισπανία να αναγεννηθεί από τις τέφρες της ως μια οικονομία «3.0» (πιο υπερεθνική, πιο καινοτόμα, με περισσότερες πρωτοπόρες επιχειρήσεις και επιχειρηματίες έτοιμους να ριψοκινδυνεύσουν, να αποτύχουν και να ξαναδοκιμάσουν), αξίζει μια επίσκεψη στο πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ.
Εκεί ο καθηγητής Ρικάρντο Χάουσμαν (Ricardo Hausmann) αναπτύσσει επί πολλά χρόνια ένα εμπειρικό μοντέλο για την παραγωγική αναδιάρθρωση, που δεν είναι απλά μια θεωρία που προορίζεται για τα ακαδημαϊκά βιβλία και τις αίθουσες διαλέξεων.
Το μοντέλο του εφαρμόζεται ήδη σε μεγάλη κλίμακα σε αναπτυσσόμενα κράτη σαν την Κολομβία ή τη Νότιο Αφρική. Αλλά δεν έχει ακόμα εφαρμοστεί σε αναπτυγμένες οικονομίες, όπου οι κλάδοι των εμπορικών συναλλαγών και των υπηρεσιών παίζουν πρωτεύοντα ρόλο στην οικονομική δραστηριότητα. Η Ισπανία θα ήταν ιδεώδης να γίνει η πρώτη αναπτυγμένη οικονομία που εφάρμοζε το μοντέλο του Χάουσμαν.
Ο καθηγητής Χάουσμαν αρχικά σπούδασε φυσικές επιστήμες. Το θεωρητικό του μοντέλο προσαρμόζει στην μικροοικονομία και μακροοικονομία τη θεωρία για τη λειτουργία των δικτύων, που προέρχεται από την πρώτη του επιστήμη. Το οικονομικό του μοντέλο θεωρεί τις εταιρείες και τα προϊόντα «μαϊμούδες», και το περιβάλλον στο οποίο λειτουργούν «δέντρα» και «δάση».
Οι εταιρείες αλληλεξαρτώνται σε δίκτυα· αν σχεδιάσουμε τα δίκτυα αυτά, χαρτογραφείται ένα «δάσος». Αυτοί οι «χάρτες» μπορούν να βοηθήσουν τις «μαϊμούδες» να δουν πού βρίσκεται η πλησιέστερη πηγή υπεραξίας -ή πού είναι τα πυκνότερα τμήματα του δάσους.
Μερικά μέρη του «δάσους» είναι πυκνότερα και πλουσιότερα από άλλα, αλλά οι «μαϊμούδες» μπορούν να κινηθούν από δέντρο σε δέντρο. Η απόφασή τους να μεταναστεύσουν στο δάσος είναι μια στρατηγική απόφαση. Ο Χάουσμαν εκτιμά πως αν εξετάσουμε το ισπανικό «δάσος» και τις ισπανικές «μαϊμούδες», δύο σημεία είναι εξαιρετικά σαφή:
- Πρώτον, από το 1980 η οικονομία έχει διαφοροποιηθεί κατά πολύ, με αποτέλεσμα στα πυκνότερα σημεία του δάσους να διαβιούν πολύ περισσότερες «μαϊμούδες».
- Παράλληλα υπάρχουν κι άλλες, απομονωμένες «μαϊμούδες», σε πιο περιθωριακά σημεία του δάσους. Αυτές οι «μαϊμούδες» (προϊόντα) είναι πιο διασκορπισμένες και διαθέτουν λιγότερα σχετικά πλεονεκτήματα. Τα καλά νέα είναι πως οι περισσότερες από τις μαϊμούδες αυτές βρίσκονται κοντά σε πυκνότερα σημεία του δάσους. Με άλλα λόγια: με κατάλληλο σχεδιασμό μπορούν ακόμα να κινηθούν από τα πιο αραιά τμήματα του δάσους (με τις λιγότερες ευκαιρίες) στα πυκνότερα (με περισσότερες ευκαιρίες).
Η βασική ιδέα του Χάουσμαν είναι πως οι εθνικές οικονομίες καλό είναι να διαφοροποιούνται μάλλον, παρά να εξειδικεύονται. Πετυχημένες είναι οι εθνικές οικονομίες που κατορθώνουν να παράγουν μεγάλη ποικιλία σύνθετων, πολύπλοκων προϊόντων. Τα σύνθετα προϊόντα είναι λιγότερο πιθανό να αναπαραχθούν στο εξωτερικό, καθώς η παραγωγή τους απαιτεί μεγάλο εύρος διαφορετικών ικανοτήτων, υλικών και ειδικευμένων διαδικασιών.
Τα πιο σύνθετα προϊόντα απαιτούν μεγαλύτερες κατασκευαστικές ικανότητες και υψηλότερη κατάρτιση. Οι εθνικές οικονομίες που πέτυχαν να καλλιεργήσουν αυτές τις ικανότητες είναι ως εκ τούτου σε θέση να παράγουν προϊόντα που οι ανταγωνιστές τους θα δυσκολευτούν να αντιγράψουν -και άρα αγαθά και υπηρεσίες που κατασκευάζονται σε λιγότερα μέρη.
Το συμπέρασμα είναι πως η Ισπανία δεν μπορεί πια να συνεχίσει να εξάγει τα ίδια προϊόντα στους ίδιους (ή και σε νέους) προορισμούς (αυτό ακριβώς κάνουν οι λεγόμενες οικονομίες «1.0» ή «2.0»: εξάγουν τα ίδια πάντα προϊόντα, απλά πιο μαζικά και σε περισσότερους προορισμούς).
Αντ' αυτού, οι «μαϊμούδες» της Ισπανίας θα πρέπει να μάθουν να πηδάνε σε άλλα δέντρα, ήτοι να παραγάγουν νέα προϊόντα, υπηρεσίες και διαδικασίες. Χρειάζεται να διευρύνουμε τις ικάνοτητές μας (κάτι στο οποίο, ειρήσθω εν παρόδω, ο ρόλος του κράτους είναι αναντικατάστατος) και να προσδιορίσουμε ποια θα είναι αυτά τα νέα προϊόντα, οι υπηρεσίες και οι διαδικασίες που βρίσκονται πιο κοντά μας στο «δάσος». Τότε θα προσδιοριστούν και τα πιο σύνθετα -και λιγότερο διαδεδομένα- προϊόντα (εδώ, ο ρόλος των επιχειρηματιών και των στελεχών επιχειρήσεων είναι θεμελιώδους σημασίας).
Γνωρίζουμε πως η Ισπανία μπορεί να φέρει εις πέρας αυτό το έργο: το έχει ήδη κάνει στο παρελθόν, και συνεχίζει να το κάνει. Δείτε πώς εταιρείες σαν την «αμπενγκόα» ή την «ασιόνα» πετυχαίνουν τη μετάβασή τους στις ΑΠΕ ή πώς η OHL ή η «φεροβιάλ» διαφοροποιούνται και ενεργοποιούνται πλέον σε νέους κλάδους, από τα λιπάσματα ως τη διαχείριση αεροδρομίων.
Αυτές οι επιχειρήσεις μιμούνται ανάλογες αναδιαρθρώσεις που έφεραν εις πέρας εταιρείες σαν την «ίντιτεξ», την «ίντρα» ή την «τελεφόνικα» και τράπεζες σαν την «Σαταντέρ» και την BBVA. Παρόλα αυτά έχουμε ένα σωρό «μαϊμούδες» εκεί έξω παγιδευμένες σε αραιά τμήματα του δάσους και άλλες, που μετακινούνται προς λάθος κατεύθυνση (π.χ. προς κλάδους μονοδιάστατα εξαρτημένους από την οικοδομή).
Δέσμευση για μια οικονομία «3.0» σημαίνει αξιοποίηση τεχνικών και εφαρμογών που ανήκουν στον κόσμο «3.0». Πολλές από τις προσεγγίσεις αυτές εμπνέονται από την κοινωνική δικτύωση, την κοινωνική ενεργοποίηση κ.λπ.
Ας κινητοποιήσουμε τα ταλέντα σε ολόκληρη την Ισπανία κι ας καταφέρουμε να βρούμε το δρόμο μας προς την παραγωγή νέων προϊόντων, υπηρεσιών και διαδικασιών, με τη χρήση των οριζοντίων δικτύων που μας προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες.
Σε κάθε περίπτωση, και ανεξάρτητα από το αν βρισκόμαστε στον ιδιωτικό ή το δημόσιο τομέα, αν θέλουμε να φερθούμε σαν έξυπνες «μαϊμούδες» και να κατευθυνθούμε σε πυκνότερα σημεία του δάσους, θα πρέπει να ανασηκώσουμε τα μανίκια μας και να ριχτούμε με τα μούτρα στη δουλειά.
Το πρόσφατο παρελθόν μας δείχνει πως μπορούμε να το κάνουμε, και τούτη τη φορά. Αν επιδείξουμε θάρρος και πίστη στις δυνατότητές μας, τότε μπορούμε να επαναλάβουμε, και μάλιστα ακόμα καλύτερα, παρόμοια άλματα σαν εκείνα που κάναμε στο πρόσφατο παρελθόν.
Το μέλλον βρίσκεται στα χέρια μας.
Ο Javier Santiso είναι στέλεχος του ΟΟΣΑ
Πηγή: The Globalist, 12.10.2010 μέσω www.ppol.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου